Irak için önemli dönüm noktası

28/09/08

Irak'ta yaklaşık 15 milyon seçmen yarın, 3 yıldan fazla bir süredir ilk kez sandık başına gidiyor.
2009 yılının federal bütçesi vilayetler için 2,4 milyar dolarlık yatırım öngörüyor.

14 bin 431 adayın 18 vilayetin 14'ünde 440 sandalye için yarışacağı tek turlu seçimlerde seçmenlerin farklı listeler arasında seçim yapmak ile seçilen bir listedeki özel bir aday için oy verme hakkı da bulunuyor.

Seçimler, kuzeydeki Erbil, Dohuk ve Süleymaniye ile Kerkük'te yıl içinde daha sonra yapılacak. Seçim kanunu, listelerin en az yüzde 25'inin kadın adaylardan oluşmasını öngörüyor. Şu ana kadar 3 bin 912 kadın aday bulunuyor. Listelerden biri bir ya da iki sandalye alırsa bu sandalyeye kadın atanmayacak ama liste 3 sandalye kazanırsa bu durumda 2 erkek bir kadın atanabilecek. Listenin üçten fazla sandalye kazanması halinde ise toplam sandalye sayısı üçe bölünecek ve kadınlara kaç sandalye verileceği hesaplanacak.

Azınlıklar için da bazı kotalar mevcut. Bağdat, Ninova ve Basra'da 3 sandalye Hristiyanlara ayrılıyor. Sebalara Bağdat'ta bir, Yezidilerle Şabaklara Ninova'da birer sandalye ayrılıyor.

Seçim yapılacak vilayetler ve sandalye sayıları ise şöyle:

Vilayet: El Anbar. Başkenti Ramadi. Sandalye sayısı: 29

Vilayet: Babil. Başkenti Hille. Sandalye sayısı: 30

Vilayet: Bağdat. Başkent Bağdat. Sandalye sayısı: 57

Vilayet: Basra. Başkenti Basra: Sandalye sayısı: 35

Vilayet: Divaniye. Başkenti Divaniye. Sandalye sayısı: 28

Vilayet: Diyala. Başkenti Bakuba. Sandalye sayısı: 29

Vilayet: Kerbela. Başkenti Kerbela. Sandalye sayısı: 27

Vilayet: Maysan. Başkenti: Amara. Sandalye sayısı: 27

Vilayet: Muthanna. Başkenti: Samava. Sandalye sayısı: 26

Vilayet: Necef. Başkenti Necef. Sandalye sayısı: 28

Vilayet: Ninova. Başkenti Musul. Sandalye sayısı: 37

Vilayet: Selahaddin. Başkenti Tikrit. Sandalye sayısı: 28

Vilayet: Vasit. Başkenti: Kut. Sandalye sayısı: 28

Vilayet: Zikar. Başkenti: Nasıriye. Sandalye sayısı: 31

Seçim Komisyonuna göre, ilk seçim sonuçlarının 3 Şubatta alınması bekleniyor.

-IRAK'TA SEÇİMLER HEM İSTİKRAR HEM DE MALİKİ'NİN POPÜLARİTESİ İÇİN BİR SINAV...

Yaklaşık 15 milyon Iraklı seçmen yarın sandık başına giderken, hem ülkenin istikrarı hem de şiddet olaylarını azaltmayı başardığını söyleyen Başbakan Nuri El Maliki'nin popülaritesi sınavdan geçecek.

6500 oy verme merkezinin güvenliğini yüz binlerce Iraklı polis sağlayacak. 4 yıl önce, seçim güvenliğini sağlamak Amerikan desteği olmadan mümkün değildi. 2005'teki seçimler sırasında Irak'ta bir günde işlenen cinayet sayısı 60, bugün ise 10...

Kürt ve Şii rakipleri tarafından iktidarı ''gasp etmekle'' suçlanan Maliki'ye gelince, Başbakan bu seçimi kendisi hakkında yarı referandum gibi görüyor. Aday olmasa da etkisini kullanan, ülkenin kangreni yolsuzlukla mücadele sözleri veren ve Kürtlerin toprak heveslerini reddeden Maliki, on kadar Şii partiyi bir araya getiren laik ''Hukuk Devleti Koalisyonunu'' destekliyor.

Din eğilimli küçük Şii partisi El Dava'nın lideri olan Maliki Nisan 2006'da iktidara geldiğinde kimse onun siyasi geleceğini parlak görmüyordu, ama Mart 2008'de radikal Şii lider Mukteda Sadr milislerine karşı başarılı operasyonu onu parlattı. Uzmanlar, 2007'de farklı direniş gruplarına karşı ABD ile ortaklaşa başlattığı operasyonun meyvelerini toplamış olmasının onun gerçek başarısı olduğu görüşünü savunuyor.

Operasyondan önce pek tanınmayan Maliki, ardından ''güçlü adam'' olarak görülmeye başlandı. Uluslararası Kriz Grubu'na göre, Maliki'nin başlıca hedefi, hem pozisyonunu korumak hem de bunu yaparken, Abdülaziz El Hakim'in Irak İslam Yüksek Konseyi ile Sadr yanlıları arasındaki dengeyi sürdürmek.

Irak'ta işlerin normale dönmesi için bir başka önemli nokta ise Sünnilerin seçimlere katılımı olacak. 1400 yıllık iktidarlarını kaybeden ve 2005'teki seçimleri boykot eden Sünniler, böylece Sünnilerin çoğunlukta olduğu Musul bölgesinde aslan payını Kürtlere kaptırmıştı.

Yarınki seçimler, aynı zamanda farklı Sünni liderler arasında bir mücadele anlamına da geliyor.

IRAK HALA DÜNYANIN ÜÇÜNCÜ BÜYÜK PETROL ÜLKESİ

Yıllar süren savaş ve uluslararası ambargonun altyapısını yıktığı Irak hala dünyanın üçüncü büyük petrol rezervlerini elinde bulunduruyor.

ABD'nin işgalinden sonra, 2006 ve 2007'deki mezhep çatışmalarıyla şiddet olaylarının doruk noktasında çıktığı Irak, saldırı ve infazlara rağmen göreceli olarak istikrarlı bir durumda, yarın yerel seçimlere gidiyor.

Irak ile ilgili bazı teknik bilgiler, şöyle sıralanıyor:

-COĞRAFİ DURUM: 438.317 kilometrekarelik Irak'ın kuzeyinde Türkiye, doğusunda İran, güneyinde Kuveyt ve Suudi Arabistan, güneybatısında Ürdün ve batısında Suriye ile sınırları bulunuyor.

-NÜFUS: 29,6 milyonluk nüfusun yüzde 58 oranla çoğunluğunu Şiiler oluşturuyor. Sünniler nüfusun yüzde 25'inin, Kürtler yüzde 14'ünü, Hristiyanlar, Yezidiler ve Şabaklar yüzde 3'ünü oluşturuyor. 600 bin nüfusa sahip Türkmenler ise Sünni ve Şiilerler birlikte sayılıyor.

-BAŞKENT: Bağdat

-DİN: İslam. Hristiyan toplumu 2003'te 800 bin kişi kadardı. O zamandan beri 250 bin Hristiyan ülkeden kaçtı ya da kuzeye yerleşti.

-TARİH: Osmanlı İmparatorluğu'nun sona ermesiyle İngiliz mandasına giren Irak 1932'de bağımsızlığını kazandı. 1958'de askeri darbeyle monarşinin yıkıldığı Irak'ta cumhuriyet ilan edildi. Baas Partisi'nin 1968'de iktidara gelişiyle Saddam Hüseyin ülkenin en güçlü adamlarından biri oldu, 1979'da da resmen ülkenin başına geçti. Ülke, Irak-İran Savaşı (1980-1988), Körfez Savaşı (1991) ve Mart 2003'te de Amerikan işgaline sahne oldu. 150 bin kişilik Amerikan-İngiliz koalisyonu Saddam rejimine son verdi. ABD tarafından devrilen Saddam Hüseyin, Duceyl davasında aldığı idam cezasıyla 20 aralık 2006'da idam edildi.

-SİYASİ KURUMLAR: Amerikalılar kurumların güçlenmesi için bir program yürürlüğe koydu. 2003'te oluşturulan geçici koalisyon Haziran 2004'te feshedildi ve iktidar Iraklılara geçti.

-DEVLET BAŞKANI: Ocak 2005'te yapılan seçimlerle kurulan ulusal geçiş meclisi Kürt kökenli Celal Talabani'yi Devlet Başkanı seçti.

-BAŞBAKAN: Şii Nuri El Maliki, Aralık 2005'te yapılan seçimlerde muhafazakar Şii listenin zaferini takiben Mayıs 2006'da hükümeti kurdu. 2006'da federal devletin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.

-EKONOMİ: OPEC'in kurucu üyelerinden olan Irak, dünyanın bilinen üçüncü büyük petrol rezervlerine sahip ve Suudi Arabistan ile İran'ın ardından 115 milyar varil kapasiteye sahip olduğu sanılıyor, ancak petrol fiyatlarının düşüşü günümüzde ekonomiyi olumsuz yönde etkiliyor.

Irak, 2008 itibariyle günlük ortalama 2,286 milyon varil petrol üretiyor ve bunun 1,85 milyon varilini ihraç ediyor. 2009 yılı bütçesinin yüzde 86'sını petrol gelirlerinin oluşturması bekleniyor.

Uzun savaş ve ardından da 1990'da Kuveyt'i işgal etmesinin ardından başlatılan uluslararası ambargoyla geçen yıllar, ülkenin altyapısını mahvetmiş durumda.

2003'teki Amerikan işgaline direnişin sürdüğü ülkede sabotajlar ve gündelik hale gelen saldırılar da altyapıyı harap etmiş bulunuyor.

Yeniden imarın maliyeti ise 400 milyar dolar civarında.

-SİLAHLI KUVVETLER: 560 bin polis ile 260 bin asker 1 Ocak 2009'da BM'nin görev süresinin dolmasıyla güvenlik operasyonlarının denetimini devraldı. Irak'ta bulunan çok uluslu gücün yüzde 95'ini Amerikan askerleri oluşturuyor ve ABD ile Irak arasında Kasım sonunda imzalanan anlaşma da Amerikan askerlerinin 2011'e kadar Irak'tan çekilmesini öngörüyor.

IRAK'TA EGEMENLİĞİN DEVRİNDE ÖNEMLİ TARİHLER

Irak'ta yarın yapılacak yerel seçimler, 6 yıllık işgalin ardından egemenliğin Irak'a geçmesinde önemli bir aşamayı temsil ediyor.

Saddam Hüseyin rejiminin küllerinden acıyla doğan ''yeni Irak Devleti''nin kurulmasıyla ilgili önemli tarihler, şöyle sıralanıyor:

- 2003 -

1 Mayıs: Amerikan-İngiliz müdahalesinin başlamasından 6 hafta sonra dönemin ABD Başkanı George W. Bush ''esas çatışmaların'' sona erdiğini, ama ''terörle savaşın devam ettiğini'' açıkladı.

6 Temmuz: Irak'taki geçici koalisyonun başındaki Amerikalı Paul Bremer, gerçek icra yetkisine haiz olan ancak veto hakkını saklı bulunduran bir ''geçiş hükümeti konseyinin'' kurulmasını kabul etti.

8 Ağustos: Yeni ordu kuruldu.

14 Ağustos: BM Güvenlik Konseyi'nin 1500 sayılı kararı açıkça tanımamakla birlikte ''geçiş hükümeti konseyinin'' kurulmasını onayladı.

1 Eylül: Hükümet konseyi Saddam Hüseyin sonrası ilk hükümeti atadı. Bu hükümet 25 bakandan oluşuyordu ancak başbakanı yoktu.

15 Ekim: Yeni dinar tedavüle girdi.

16 Ekim: BM Güvenlik Konseyi'nin çok uluslu bir gücü öngören ancak ABD'nin Irak üzerindeki hemen hemen mutlak kontrolünü koruyan 1501 sayılı kararı kabul edildi.

15 Kasım: Paul Bremer ile geçiş hükümeti iktidarın geçişiyle ilgili takvim üzerinde anlaşmaya vardı.

- 2004 -

8 Mart: Geçici anayasa imzalandı.

1 Haziran: Aşiret lideri Gazi El Yuvar koalisyon ve hükümet konseyi tarafından devlet başkanı olarak atandı. Başbakan İyad Allavi'nin yeni kabinesi iş başı yaptı.

8 Haziran: BM'nin egemenliğin devriyle ilgili 1546 sayılı kararı kabul edildi.

28 Haziran: 14 aylık işgalden sonra Irak'ta koalisyon, iktidarı ara hükümete devretti. Koalisyon feshedildi, yeni liderler yemin etti.

- 2005 -

30 Ocak: Ülkede 50 yıldır ilk çok partili seçimler yapıldı. Sünnilerin boykot ettiği seçimlerde Şiiler Kürtler karşısında mecliste mutlak çoğunluğu elde etti.

16 Mart: Ulusal geçiş meclisi ilk toplantısını yaptı. 3 Nisanda meclis başkanını seçti: Sünni Haşim El Hassani.

6 Nisan: Kürt Celal Talabani Devlet Başkanı oldu. Ertesi gün Şii İbrahim El Caferi Başbakan olarak atandı,

8 Mayıs: Yeni hükümet kuruldu.

15 Ekim: Federalizmi tesis eden daimi anayasa düzenlenen referandumla yüzde 78'lik geniş bir oranla kabul edildi.

15 Aralık: Seçimlerde Şii Birleşik Irak İttifakı zafer kazandı.

- 2006 -

22 Nisan: Celal Talabani yeniden Devlet Başkanı seçildi. Şii Nuri El Maliki Mayıs ayında yeni hükümeti kurdu.

Temmuz: Koalisyon askerleri güneydeki Muthanna'nın kontrolünü Iraklılara devretti. İzleyen yıllarda 18 vilayetin 13'ünün daha kontrolü Iraklılara geçti.

11 Ekim: Federalizm hakkındaki kanun uyarınca 18 vilayet oluşturuldu.

- 2008 -

1 Eylül: Amerikan ordusu ilk Sünni vilayet El Anbar'ın kontrolünü Iraklı kuvvetlere devretti.

27 Kasım: Meclis, Irak ile ABD arasında Amerikan askerlerinin 2011'e kadar Irak'tan çekilmesini öngören güvenlik anlaşmasını onayladı.

- 2009 -

1 Ocak: Iraklılar, başkent Bağdat'ta çok sıkı korunan, işgalin simgesi niteliğindeki Yeşil Bölgenin kontrolünü devraldı. Bu da Irak'ta BM mandasındaki koalisyonun 5 yıllık varlığının sonunu temsil ediyordu.

21 Ocak: ABD'nin yeni Başkanı Barack Obama, askeri yetkililerden Amerikan birliklerinin sorumlu biçimde Irak'tan çekilmesine yönelik çabalarını ikiye katlamalarını istedi.